گروه جامعه-زنان مطلقه و سرپرست خانوار در کشور هر روز زیاد و زیاد‌تر می‌شوند. این را آمار ثبت‌احوال از ثبت 108 هزار طلاق از ابتدای سال جاری تاکنون می‌گوید که ورود 108 هزار زن مطلقه جدید را به جامعه زنان مطلقه ایران همراه دارد. زنانی که پس از طلاق، با هزار و یک آسیب و دشواری در ادامه زندگی مواجه می‌شود. این آسیب‌ها شاید دامان گروهی از زنان مطلقه را که مجددا رجوع کرده یا ازدواجی تازه می‌کنند، نگیرد اما زنانی که پس از طلاق، خود سرپرست می‌شوند، در متن آسیب‌های اجتماعی قرار می‌گیرند. با آن‌که مسئولان کشوری آماری رسمی از میزان زنان مطلقه و خود سرپرست کشور نمی‌دهند، با حسابی سرانگشتی از تعداد طلاق‌ها در کشور می‌توان آماری از زنان مطلقه کشور ارائه داد.

سال 91، هر روز 361 طلاق در کشور

نگاهی به آمار ثبت احوال می‌گوید که در 10 ماه اول امسال 108 هزار و 455 مورد طلاق در کشور ثبت شده است. این آمار یعنی هر روز 361 طلاق و در هر ساعت از شبانه روز 15 زوج در حال جدایی هستند و در ‌‌نهایت در هر شبانه روز 722 نفر از هم جدا می‌شوند. این آمار تامل بر انگیز آنجا خبر ساز می‌شود که یکی از طرف‌های طلاق را زنان تشکیل می‌دهند و ورود 108 هزار زن مطلقه جدید به کشور، می‌تواند زمینه ساز بروز آسیب‌های اجتماعی بیشتر در کشور باشد. بر اساس آمار، طول زندگی بیشتر طلاق‌ها در سال 91 زیر یکسال بوده که از این میان سهم تهرانی‌ها پنج برابر سایر استان هاست.

آمار زنان مطلقه و دختران مجرد در ایران

آماری رسمی از زنان مطلقه در کشور ارائه نمی‌شود اما حدود 2 سال پیش بود که رئیس مجتمع قضایی شماره 2 خانواده آمار زنان مطلقه را 6 میلیون نفر اعلام کرد. آماری که در صورت صحت و افزوده شدن زنان مطلقه در دو سه سال گذشته، مرز آمار زنان مطلقه را به شش و نیم میلیون نفر می‌رساند که در نوع خود کم نظیر و البته تامل بر انگیز است. زنان در جامعه ایران پس از طلاق، به زنان سرپرست خانوار اطلاق شده و از جمله گروه‌های آسیب‌ پذیر جامعه به شمار می‌روند که‌گاه عواملی چون طلاق، فوت، اعتیاد همسر، از کارافتادگی همسر و‌‌ رها‌شدن توسط مردان مهاجر یا بی‌مبالاتی، موجب آسیب‌پذیری این طیف وسیع از جامعه می‌‌شود. دشواری‌هایی که این زنان تاب می‌ آورند عمدتا به دغدغه ‌های معیشتی و عاطفی، وسواس ‌های فکری، حاشیه‌‌های ناخواسته از برخورد نامناسب اطرافیان و... مربوط می‌شود. در هر حال این گروه از زنان که با عنوان زنان مطلقه یا بیوه در جامعه شناخته می‌شوند، با مسائل، مشکلات و موانع زیادی در زندگی مواجه هستند.

مشکلات اقتصادی در راس مشکلات زنان مطلقه

دکتر «انور صمدی راد» مددکار اجتماعی با اشاره به آسیب‌های زنان ایرانی پس از طلاق می‌گوید که مسائل اقتصادی مهم‌ترین بحران این گروه از زنان پس از طلاق است. چراکه حدود 71 درصد زنان مطلقه و بیوه با فرزند یا فرزندان خود تنها 16 درصد از آنان شاغل هستند. این در حالی است که زنان غیرشاغل برای تأمین نیازمندی‌های مادی زندگی محتاج دیگران هستند و از آنجایی که منشأ بسیاری از نابسامانی‌ها و ناملایمات انسان‌ها در جوامع کنونی به وضعیت اقتصادی و فقر مادی مربوط می‌شود و اکثر زنان مجرد نیز بیکار بوده و از وضعیت اقتصادی نامطلوبی برخوردارند، برقراری سیستم‌های حمایتی از این زنان و فرزندان آن‌ها ضرورت دارد. پس از مشکلات اقتصادی، فرزند پروری نیز از مشکلات عمده زنان مطلقه ایرانی پس از طلاق است. آمار‌ها نشان می‌دهد که 90 درصد زنان مطلقه دارای فرزند نسبت به آینده فرزندان خود نگرانی زیادی دارند. 33 درصد زنان سرپرست خانوارعنوان کردند که فرزندانشان به خاطر جدایی از پدر به میزان «زیاد» و «بسیار زیاد» احساس حقارت می‌کنند؛ این در حالی است که این مسئله می‌‌تواند این کودکان را به انسان‌هایی افسرده، جامعه گریز و جامعه ستیز تبدیل کند. از سویی، وجود نگاه مردسالارانه موجب شده که 39 درصد از زنان در پیدا کردن مسکن و اجاره آن، اسکان و اقامت در هتل‌ها و مهمانسرا‌ها با مشکل مواجه شوند. این در حالی است که اغلب اینگونه زنان در وهله اول با مشکلات اقتصادی تهیه مسکن دست به گریبان هستند.

مزاحمت‌هایی برای زنان مطلقه

45 درصد زنان مطلقه از مزاحمت‌‌ها و مداخلات همسر قبلی خود ابراز ناراحتی کرده و از این بابت احساس سلب حقوق فردی و اجتماعی می‌کنند. آن‌ها معتقدند که در صورت تصمیم به ازدواج مجدد همسر قبلی آن‌ها با تحت فشار قرار دادن آن‌ها از طریق عدم اجازه ملاقات با فرزندانشان و یا تهدید به باز پس گیری فرزندانشان از آن‌ها، برای آن‌ها مزاحمت ایجاد کرده و اینگونه مداخلات در زندگی با همسر جدیدشان نیز ادامه پیدا می‌کند. 70 درصد زنان مجرد نیز وجود باورهای غلط و قضاوت‌های تنگ‌نظرانه افراد جامعه نسبت به طلاق و زنان بیوه را باعث احساس بیگانگی، ناامنی و ناراحتی در روابط خود با دیگران دانسته که موجب می‌شود از حضور در جمع فامیلی احساس معذب بودن کنند. نگاه سنتی که حاکم بر جامعه ماست به خانواده‌ها این اجازه را نمی‌دهد که پس از بازگشت دخترشان از زندگی متاهلی دوباره به او به چشم دختری مجرد و آزاد بنگرندو محدودیت‌های بیشتری را در رفت و آمد و اشتغال به کار برای او قائل می‌شوند. فارغ از نگاه سوء و آزار دهنده برخی از مردان به اینگونه زنان، بسیاری از زنان مجرد به واسطه ناتوانی در برخورد با مشکلات متعددشان و یا فشار اطرافیان مجبور به ازدواج مجدد می‌گردند. علاوه بر این‌که این زنان اغلب خواستگارانی بسیار بالا‌تر از سن خود و دارای چند فرزند دارند مشکل مهم‌تر رضایت فرزندان است که اجازه ازدواج را به مادرشان بدهند.

نگرش جامعه به زنان مطلقه تغییر کند

شهلاکاظمی‌پور، دانشیار و معاون پژوهشی مرکز مطالعات جمعیتی آسیا و اقیانوسیه، با بیان این‌که در جامعه ایران هم اکنون تعداد موارد طلاق، افزایش و میانگین سن آن کاهش یافته است، می‌گوید: مسائل زنان مطلقه متنوع است، بدون شک مشکلات زنی که در سن بالااز همسر خود جدا می‌شود با زنی که در سن پایین طلاق می‌گیرد و همچنین بچه دار بودن یا بچه‌دار نبودن، مسائل گوناگونی را پیش روی این زنان قرار می‌دهد. اما آنچه میان همه زنان مطلقه تقریبا مشترک است، آن است که شانس ازدواج این زنان به حداقل می‌رسد، بویژه آنکه تعداد دختران جوان مجرد در جامعه زیاد است. در حالی که اگر یک مرد به هر دلیلی همسر خود را از دست بدهد، ترجیح می‌دهد با یک دختر مجرد ازدواج کند و شرایط جمعیتی جامعه هم این امکان را به او می‌دهد. شاید در جامعه ایران، نگرش به موضوع طلاق کمی متعادل‌تر از گذشته شده، اما نگرش درباره زنان مطلقه تغییر نکرده است، ولی چون جامعه گسترده شده و شیوه ظاهر شدن زنان و دختران این روز‌ها تفاوتی ندارد و سن ازدواج هم بالارفته تشخیص این‌که یک زن مطلقه است یا متاهل، دشوار است، بنابراین این مشکل ساده‌تر شده است. وی در ادامه به مشکلات زنان مطلقه دارای فرزند هم اشاره می‌کند و می‌گوید: این زنان، چه خودشان سرپرستی فرزندان خود را برعهده بگیرند، چه این مسئولیت را به همسر و خانواده او واگذار کنند، با نگرانی‌های بسیاری روبه رو هستند. مطالعات نشان می‌دهد مشکلات روانی و اجتماعی این زنان که با افسردگی همراه است، بالاست. پژوهش‌ها بیانگر آن است، فرزندانی که در خانواده‌های تک والد رشد می‌کنند، علاوه بر مشکلات اقتصادی با آسیب‌های روانی و اجتماعی و عاطفی بسیاری روبه رو می‌شوند که مجموع این فشار‌ها بر مادر که در این شرایط سرپرست خانوار هم به شمار می‌آید، بیشتر است.